Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa – już obowiązuje!

Weszły w życie przepisy regulujące m.in. kwestie związane z edukacją, szkolnictwem wyższym i nauką dla uchodźców z Ukrainy. 12 marca br. ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa została opublikowana w Dzienniku Ustaw z 2022 r., poz. 583, zm. poz. 584.

Wprowadzone w ustawie rozwiązania dają możliwość zwiększenia pomocy ukraińskim obywatelom przebywającym w Polsce w związku z agresją militarną Rosji. 

W zakresie oświaty i wychowania ustawa zawiera następujące rozwiązania (art. 50- art. 59):

• Możliwość przekazania z budżetu państwa dodatkowej subwencji dla jednostek samorządu terytorialnego (art. 50 ust. 1-3).
• Możliwość tworzenia innych lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych podporządkowanych organizacyjnie nie tylko szkołom, ale także przedszkolom (art. 51 ust.1-ust.10).
  Utworzenie innej lokalizacji prowadzenia zajęć podporządkowanej szkole prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego lub przedszkolu prowadzonemu przez jednostkę samorządu terytorialnego następuje w drodze uchwały organu stanowiącego tej jednostki samorządu terytorialnego, po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty. Opinia jest wydawana w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku o jej wydanie.
  Osoba prawna inna niż jednostka samorządu terytorialnego lub osoba fizyczna prowadząca publiczne lub niepubliczne przedszkole lub publiczną lub niepubliczną szkołę może utworzyć inną lokalizację prowadzenia zajęć podporządkowaną organizacyjnie odpowiednio temu przedszkolu lub tej szkole po zawarciu porozumienia z jednostką samorządu terytorialnego będącą odpowiednio dla tego przedszkola lub dla tej szkoły organem rejestrującym, o którym mowa w art. 2 pkt 16 ustawy z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1930 i 2445).

• Możliwość zapewnienia dzieciom i uczniom będących obywatelami Ukrainy bezpłatnego transportu do miejsc zapewniających im kształcenie, wychowanie i opiekę (art. 52).
  Jednostka samorządu terytorialnego, na terenie której zapewnia się kształcenie, wychowanie i opiekę nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, może zorganizować tym dzieciom i uczniom bezpłatny transport do miejsca, w którym zapewnia się im kształcenie, wychowanie i opiekę. W przypadku zorganizowania tego transportu jednostka samorządu terytorialnego jest obowiązana w czasie przewozu zapewnić opiekę dzieciom korzystającym z wychowania przedszkolnego oraz uczniom, którym zapewniono kształcenie, wychowanie i opiekę w szkole podstawowej dla dzieci i młodzieży.

• Pomoc materialna dla uczniów będących obywatelami Ukrainy (art. 53 ust. 1-ust. 4)
  Obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1, mogą być przyznawane świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym. Świadczenia przyznaje wójt gminy (burmistrz, prezydent miasta), na terenie której przebywa osoba ubiegająca się o te świadczenia.

• Możliwość przydzielenia nauczycielowi (za jego zgodą) przez dyrektora szkoły godzin ponadwymiarowych w wymiarze wyższym niż 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć  (art. 56).
• Do dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, nie stosuje się przepisów art. 37 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (dot. stosowania przepisów o spełnianie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego poza przedszkolem, obowiązku szkolnego poza szkołą oraz o edukacji domowej) – art. 54.
• Organizacja nauczania w oddziale przygotowawczym (art. 55)

  Procedura tworzenia oddziałów przygotowawczych w szkole wynika z przepisów: 

• ustawy – Prawo oświatowe,
• rozporządzenia MEN w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw.

  Ustawodawca zdefiniował pojęcie oddziału przygotowawczego w art. 4 pkt 13 ww. ustawy:

  • przez oddział przygotowawczy należy rozumieć oddział szkolny dla osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, podlegających obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, jak również wykazują zaburzenia w komunikacji oraz trudności adaptacyjne związane z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, co wymaga dostosowania procesu i organizacji kształcenia do ich potrzeb i możliwości edukacyjnych, zorganizowany zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 165 ust. 16 pkt 2.

    Oddział przygotowawczy jest więc oddziałem szkolnym tworzonym dla uczniów, którzy: nie znają w dostatecznym stopniu języka polskiego, wcześniej uczęszczali do szkoły za granicą Polski, a obecnie podlegają obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki w Polsce.

    Należy zwrócić uwagę, że możliwe jest wprowadzenie w statucie szkoły szczegółowych warunków i sposobu oceniania wewnątrzszkolnego wobec uczniów oddziału przygotowawczego. Wynika to z tego, że ocenianie uczniów oddziału następuje na zasadach określonych w statucie szkoły. Z kolei wewnątrzszkolne ocenianie uczniów może przewidywać odrębne zasady oceniania ucznia oddziału przygotowawczego (art. 98 ust. 1 pkt 8 ustawy Prawo oświatowe w związku z art. 44i ust. 3 i 4 ustawy o systemie oświaty).

    Natomiast art. 59 wskazuje na delegację ustawową:

    Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania może określić, w drodze rozporządzenia, organizację kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1, w szczególności w zakresie oceniania, klasyfikowania i promowania, przeprowadzania egzaminów, organizacji pracy jednostek systemu oświaty, przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego i wprowadzić w tym zakresie odrębne unormowania, uwzględniając dostosowanie procesu kształcenia, wychowania i opieki do potrzeb i możliwości dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy.

    Liczba uczniów w oddziale przygotowawczym nie może przekraczać 25 uczniów (liczba ta z 15 na 25 została zwiększona rozporządzeniem zmieniającym z 10 marca 2022 r. – Dz.U. z 2022 r., poz. 573, § 1 pkt. 5, lit. a). Nauczanie w oddziale przygotowawczym jest prowadzone według realizowanych w szkole programów nauczania, z dostosowaniem metod i form ich realizacji do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów.

Zatrudnianie dodatkowych nauczycieli

Zajęcia edukacyjne w oddziale przygotowawczym prowadzą nauczyciele poszczególnych zajęć edukacyjnych, którzy mogą być wspomagani przez osobę władającą językiem kraju pochodzenia ucznia, tu: językiem ukraińskim. Zatem można dodatkowo zatrudnić na stanowisku pomocy nauczyciela osobę władającą językiem ukraińskim.

• Ułatwienie zatrudnienia na stanowisku pomocy nauczyciela obywateli Ukrainy, którzy znają język polski w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie posługuje się polskim językiem (art. 57).
• Umożliwienie podjęcia pracy bez zawieszenia prawa do świadczenia kompensacyjnego (art. 58).

Uwaga:

Legalność pobytu na podstawie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy

Art.  2.  [Legalność pobytu obywatela Ukrainy na terytorium RP]

1. Jeżeli obywatel Ukrainy, o którym mowa w art. 1 ust. 1, wjechał legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia określonego w przepisach wydanych na podstawie ust. 4 i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r. Do określenia okresu pobytu uznawanego za legalny stosuje się art. 57 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735, 1491 i 2052). Za legalny uznaje się także pobyt dziecka urodzonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez matkę, która jest osobą określoną w zdaniu pierwszym, w okresie dotyczącym matki.
2. Jeżeli obywatel Ukrainy posiadający Kartę Polaka, o którym mowa w art. 1 ust. 1, opuścił Ukrainę w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., a następnie przybył legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do dnia określonego w przepisach wydanych na podstawie ust. 4, i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r. Do określenia okresu pobytu uznawanego za legalny stosuje się art. 57 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego. Do członków najbliższej rodziny obywatela Ukrainy posiadającego Kartę Polaka, o którym mowa w art. 1 ust. 1, przepisy ustawy stosuje się odpowiednio.
3. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do obywateli Ukrainy:

1) posiadających:

1. zezwolenie na pobyt stały
2. zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej
3. zezwolenie na pobyt czasowy,
4. status uchodźcy,
5. ochronę uzupełniającą,
6. zgodę na pobyt tolerowany;

2) którzy:

1. złożyli w Rzeczypospolitej Polskiej wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub w imieniu których takie wnioski zostały złożone,
2. zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie 28 ust. 1 lub art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2021 r. poz. 1108 i 1918 oraz z 2022 r. poz. 583) lub których takie deklaracje zamiaru dotyczą.

Wejście w życie ustawy:

Art.  116. 

Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, z mocą od dnia 24 lutego 2022 r., z wyjątkiem:

1) art. 12 ust. 10-16, art. 72 oraz art. 89, które wchodzą w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia;

2) art. 95, który wchodzi w życie z dniem 27 marca 2022 r.

Zmiana do ustawy wprowadzona aktem jednorazowym – Dz.U. z 2020 r., poz. 584

Komunikat Ministra Cyfryzacji z dnia 12 marca 2022 r. Plik do pobrania w formacie .doc (14 KB)

Link do artykułu na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji i Nauki